مدیریت زندگی با سبک زندگی فاطمی

دلایل حجیت سبک زندگی فاطمی

1. برخورداری از مقام انسان كامل و عصمت

انسان همواره کمال‌طلب ودر پی افراد صاحب کمال است. البته كمال انسان‌ها، كمال نسبی وگاه کاذباست، اما با همین وضعیت برای دیگران الگو می‌شوند وسبك زندگی آنها برای دیگران معیار به شمار می‌رود.در حالی که بهترین الگو برای همگان، کسانی هستند که به کمال حقیقی و به مقام انسان کامل رسیده‌اند.

عالمان شیعه(ر.ک: طبرسی، مجمع البیان، ج8، ص 560) و حتی عالمان اهل سنت به صراحت اعلام کرده‌اند که بر اساس آیات قرآن، از جمله آیه 33 سوره احزاب (إِنَّما یُریدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَكُمْ تَطْهیراً) که معروف به آیه تطهیر است،حضرت صدیقه به مقام عصمت و انسان کامل دست یافته است. در تفاسیر مختلف،این آیه بر عصمت اهل‌بیت، از جملهحضرت فاطمه (س)دلالت دارد.

وقتی كه شخص به مقام انسان كامل رسید، در پرتو آن معرفت به عصمت می‌رسد. بسیاری از حكمای ما، مقام عصمت را یك مقام معرفتی تلقی می‌كنند؛ هرچند بین متكلمان، به ویژه اهل‌سنت و شیعه اختلاف نظر است كه آیا عصمت، قهری وجبری است یا اختیاری؟اما تعدادی از علمامعتقدند عصمت یك مقام معرفتی است که شخصبه دلیل كمال علم و معرفت، از خطا و گناهان به دور است. شخصی كه در این حد از مقام علم و معرفت باشد،بدون شکسبك زندگی او شایسته پیرویاست.

2. حجت بودن آن حضرت بر حجت‌های الهی

در احادیث مختلف از وجود مقدس پیامبر نقل شده است: «من و علی و فاطمه و حسن و حسین و نه تن از فرزندان حسین، حجت‌های خدا بر خلقش هستیم».(صدوق، امالی، ص 194؛ در منابع دیگر هم این روایت آمده است) از جابر بن عبدالله انصاری نیز نقل شده است: «خداوند علی و همسر و فرزندان او را حجت بر خلق قرار داده و آنان درهای علم در میان امتند؛ هركس از آنان پیروی كند به راه راست هدایت یافته است». (همان:ص 73 و 74 )

پس حضرت صدیقه طاهره از كسانی است كه پیامبر(ص) به نص احادیث صحیح، ایشان را حجت بر مردم معرفی و به پیروی از آن حضرت توصیه فرموده است. در برخی روایات، او حجت بر ناس و حجت بر امت و در برخی دیگر، حجت بر حجج معرفی شده است. در احتجاج طبرسی حدیثی از حضرت حجت(عج) روایت شده است که می‌فرمایند: «وَ فِی‏ ابْنَةِ رَسُولِ‏ اللَّهِ (ص) لِی أُسْوَةٌ حَسَنَة؛برای من در دختر رسول اكرم (س) اسوه حسنه است». (الاحتجاج، جلد 2، ص 279)

زمانی كه حضرت صدیقه،برای حضرت حجت كه تمام خداباوران منتظرند تا او بیاید و سبك صحیح زندگی را برای آیندگان به ارمغان بیاورد، اسوه حسنه است، برای دیگر افراد به طریق اولیحجت خواهد بود واز سبک زندگی ایشان باید پیروی شود.

3. علم لدنی

در جامعه، ازافراد و چهره‌های ماندگار در رشته‌های مختلف علمی قدرشناسی می‌شود وافکار و روش زندگی اینها به دیگران، به ویژه جوانان معرفی می‌‌گردد تا از آنها الگوبرداری کنند. حضرت فاطمه(س)علاوه بر داشتن عصمت و انسان كامل بودن، از علم لدنی نیز بهره‌مند بودند؛ چنان که مرحوم كلینی از امام باقر (ع)نقل کرده که می‌فرماید: «فَطَمَهَا اللَّهُ‏ بِالْعِلْم‏؛ خدا طینت و سرشت حضرت را با علم سرشت و از جهل دور كرد».(کافی، ج1، ص 460)

در کتاب خصال مرحوم صدوق نیز این حدیث آمده است: «عَلِیٌ‏ وَ فَاطِمَةُ بَحْرَانِ‏ مِنَ‏ الْعِلْمِ‏ عَمِیقَان‏؛{این دو وجود مقدس و مبارك}، دو دریای عمیق از علم هستند كه هیچ یك بر دیگری برتری و تجاوزی نخواهد داشت». (خصال صدوق، ص 65)

همچنین احادیث معتبری داریم كه حضرت، محدَّثه و مخاطب ملائكه الهی بود. در برخی از این احادیث، آمده است:« كَانَ‏ جَبْرَئِیلُ‏ یَأْتِیهَا…؛ جبرئیل خدمت حضرت می‌رسید». عبارت «كان جبرئیل یأتیها» بر استمرار این قضیه دلالت دارد؛ یعنی بعد از ارتحال وجود مقدس پیامبر(ص)، فرشتگان و جبرئیل پیوسته خدمت حضرت فاطمه (س) می‌رسیدند و از حوادث گذشته و آینده خبر می‌دادند. كاتب مذاكرات ایشان با فرشتگان، حضرت امیرالمومنین، علی (ع)بود كه از این کتاب به نام مصحف فاطمه یاد می‌شود.جالب اینكه در روایات مختلف،مصحف فاطمه یكی از منابع علم امامان معرفی شده است. (كلینی، کافی،ج1، ص 239 ـ 241)

علم فراوان حضرت که با مراجعه به خطبه معروف فدکیه و سایر احادیث و دعاهای برجای ‌مانده از ایشان مشهود است، یكی از معیارهای اسوه‌ بودن و لزوم مراجعه به سبك زندگی ایشان است.

4. سیدة النساء بودن

درباره حضرت مریم، آیاتی هست كه گواهی می‌دهد ایشان سیدةالنساء زمان خودش است؛اما در روایات آمده است که حضرت صدیقه طاهره برترین زن از اول عالم تا آخر آن است. سیدة النساء بودن، به نوعی برتری در معنویت و كمالات معنوی و علم مرتبط است؛ چنانکه درروایتی آمده: «كَانَ‏ أَعْلَمَهُم» و این را به فضایل اخلاقی و برتری علمی ربط داده‌اند.

5. وجوب اطاعت از آن حضرت

دلیل دیگر برای مراجعه به سیره آن حضرت، وجوب اطاعت از ایشان است. روایاتی داریم كه در آنها به اطاعت از ایشان امر شده‌ایم.در این روایات، پس از طرح بحث خلقت پیامبر (ص) وحضرت امیر و فاطمه (علیهما السلام) و آفرینش دیگر موجودات،آمده است: «خداوند اطاعت از ایشان را برای مخلوقات واجب كرد». (كلینی، کافی، ج1، ص 441)

پس به دلیل آنکه امر شده‌ایم از وجود مقدس پیامبر و حضرت امیرالمومنین و حضرت صدیقه طاهره (ع) اطاعت كنیم،باید به سبك زندگی ایشان مراجعه و زندگی خود را بر اساس زندگی آنان تنظیم ‌كنیم.
پس به این دلایل كه به اختصاربیانشد،سخنان و رفتار و سبک زندگی حضرت برای ما حجت و الگوست و برای ما مرجعیت دینی پیدا می‌كند و صلاحیت تفسیر و تبیین دین را دارد. كلمات ایشان، مبیّن دین است و سیره عملی، موضع‌گیری‌هاوسبک زندگی‌اش معیار تشخیص حق از باطل برای همه زنان و مردان است.

نمونه‌هایی از سبک زندگی فاطمی (س)در ابعاد مختلف

در آغاز خاطرنشان می‌شود كه به چند دلیل،در دستیابی به سیره حضرت فاطمه (س) با محدودیت منابع روبرو هستیم‌:

اول: به دلیل شرایط اجتماعی در جامعه آن روز عرب، به زنان كمتر توجه می‌شد و زنان فعالیت اجتماعی چندانی نداشتند. حضرت صدیقه هم به عنوان زن، با وجود حضرت امیر، محدودیت‌هایی برای خودشان قائل می‌شدند.

دوم: نکته مهم دیگر آنکه مقدار آثاری كه از افراد بر جای مانده، ارتباط تنگاتنگی با میزان حیاتشان بعد از وجود مقدس پیامبر (ص) دارد. در زمان حیات پیامبر اکرم (ص) همه در شعاع وجود آن حضرت محو بودند؛نه خودشان عرض اندام می‌كردند و نه دیده می‌شدند؛ همه مستقیم از وجود مقدس پیامبر(ص) استفاده می‌كردند. اما هر چه از زمان پیامبر می‌گذشت، نیاز به مراجعه به دیگر صحابه و واسطه قرار دادن آنها برای دریافت دین بیشتر می‌شد و مردم راهی نداشتند مگر اینكه به صحابه مراجعه كنند تا به واسطه آنها با پیامبر و کلمات ایشان آشنا شوند.

از این‌رو بعد از پیامبر، نزدیکان حضرت و صحابه هر اندازه عمر طولانی‌تری داشتند، مجال بیشتری نیز برای نقل احادیث پیامبر (ص) یافتند.در حالی که حضرت فاطمه بعد از پیامبر اکرم، مدت بسیار کمی، حدود 75 یا 95 روز ادامه حیات داد.

سوم:درشرایط سیاسی آن روز مدینه، دغدغه سیاست‌مدارانمدینه، به دست آوردن حكومت و قدرت بود.حضرت نیز در این شرایط با یك موضع‌گیری سیاسی علیه حكومت وقت به شهادت رسید و به همین دلیل قبرش هم مخفی بود. احیای نام ایشان ملازم بود با احیای آثار ایشان که یك مخالفت سیاسی را در پی داشت. از سوی دیگر، احادیث ایشان، در طول زمان و به ویژه با ممنوعیت كتابت حدیث كه دو قرن برای همه احادیث اجرا گردید،به اندازه کافی منتشر نشده وبسیاری از آنها باقی نمانده است.

مجموعه این عوامل،سبب شده است که ازمقام والا و سخنان و زندگی ایشان منابع محدودی به دست ما برسد.

به هر حال، زندگی حضرت به چند بُعد تقسیم می‌شود:

1. بُعد معرفتی و معنوی(سیره عبادی)؛
2. بُعد سلوك ایشان در خانواده(سیره همسرداری، خانه‌داری وتربیت فرزند)؛
3. بُعد فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی (سیره فرهنگی)؛
4. بُعد فعالیت‌های سیاسی درباره اساس حكومت و بحث امامت(سیره سیاسی).