مدیریت زندگی با سبک زندگی فاطمی

درآمدی بر زیرساخت جامعه فاطمی برای تحقق دولت مهدوی

مقدمه
شخصیت حضرت زهرا (س) نه در بین زنان که در بین تمامی انسان ها یک شخصیت برجسته و ممتاز است. آن حضرت دارای فضایل بی همتا و فراوانی است که موجبات عشق و دلدادگی اشرف مخلوقات، رسول خدا (ص) را به وی فراهم می ساخت به طوری که آن حضرت در گفتار و رفتار فاطمه (س) را بسیار تکریم می نمود. هنگامی که فاطمه (س) نزد رسول خدا (ص) می آمد، رسول خدا (ص) به ایشان خوش آمد می گفت، دستان او را می بوسید و او را در جای خود می نشاند.1 او محبوب ترین اشخاص نزد رسول خدا (ص) بود: «کانت احبُّ اَهلِهِ اِلیه».2
خداوند متعال در حدیث قدسی می فرماید:
«لولاك لما خلقت الأفلاك و لولا عليٌّ لما خلقتك و لولا فاطمة لما خلقتكما»
ای رسول اگر تو نبودی افلاک (آسمان‏ها، كرات، مدار سيارات) را خلق نمی کردم، و اگر علی نبود تو را خلق نمی کردم و اگر نبود فاطمه تو و علی را خلق نمی کردم».3
تمامی فضایل و کرامات در وجود حضرت فاطمه زهرا (س) است و توصیف شخصیت وجودی آن بانوی معصوم امکان ‌پذیر نیست، چرا که حضرت زهرا (س) مانند ستاره‌ ای درخشان در عالم بشریت می ‌درخشد و بزرگ ‌ترین افتخار برای بانوان و زنان مسلمان این است که حضرت فاطمه زهرا (س) را الگوی عملی خود قرار دهند. حضرت فاطمه زهرا (س) بهترین الگو برای زنان امروزی در زمینه های علم و دانش، حجاب و حیا، ازدواج و معیارهای انتخاب همسر، فنون همسرداری و تربیت فرزند، کمک به اقتصاد خانواده، حضور زن در عرصه اجتماع و سیاست و سخنوری است. به عبارت دیگر حلقه وصل تمام امت تا قیامت به حضرت فاطمه زهرا (س) است، حضرت زهرا (س) از حلم حسن (ع)، شجاعت حسین (ع)، عبادت سجاد (ع)، مآثر باقریه، آثار جعفریه، علوم کاظمیه، حجج رضویه، جود تقوی، نقاوت نقویه، هیبت عسکریه و سایر فضائل برجسته ائمه اطهار (ع) برخوردار است. همه ائمه (ع) خود حجت حق بر روی زمینند اما حجت خدا بر خود را حضرت زهرا (س) بیان نموده اند. فاطمه (س)، استمرار اسوه حسنه است و این است رمز و راز آن که سیره فاطمه برای همه امامان از نسل او، اسوه، حجت می گردد: «نحن حجه الله علی الخلق و فاطمه حجه علینا» یعنی: ما (امامان معصوم) حجت خداوند بر مردمان هستیم و فاطمه، حجت (خداوند) بر ما.4
اسوه گری سیره فاطمه (س) چنان در اوج یگانگی است که مولای عدل گستر ما –که جهانی چشم انتظار اوست تا ظهور نماید و الگوی همگان در تمام ابعاد وجودی انسان گردد- فاطمه (ع) را اسوه نیکوی زندگانی خویش معرفی می فرماید: «و فی ابنه رسول الله لی اسوه حسنه: همانا در دختر رسول خدا برای من الگویی شایسته وجود دارد».5 درواقع نورانیت زمین و آسمان از حضرت فاطمه زهرا (س) است و این نور می‌تواند هدایتگر باشد و به سعادت فردی و جمعی منجر شود.
یکی از رویکردهایی که به اشتباه به تفکر شیعه نسبت داده می‌شود، این است که مخاطب پیام حضرت فاطمه (س)، تنها زنان می باشند؛ درحالی‌ که مردان نیز مخاطب فرهنگ فاطمی هستند. با وجود مورد مخاطب قرار گرفتن مردان و زنان در فرهنگ فاطمی، زنان نقش مهم‌تری در بسط و اعتلای جامعه فاطمی از طریق ترویج صحیح ارزش‌های اسلامی و فاطمی در راستای تحقق دولت مهدوی دارند. تمسک جستن به زندگی فاطمی در تمامی مسائل از جمله مسائل اجتماعی، فردی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی نجات بخش انسانها است.
براین اساس هدف این نوشته درآمدی بر زیرساخت جامعه فاطمی برای تحقق دولت مهدوی است.

جامعه فاطمی
جامعه فاطمی جامعه ای است که تمامی صفات و فضایل حسنه حضرت زهرا (س) در آن نمود می یابد. یکی از ویژگی های مهم جامعه فاطمی محور قرار گرفتن مفهوم «خانواده» است. در جامعه فاطمی خانواده از اهمیت والایی برخوردار است. خانواده به عنوان یکی از مهم ترین نهادهای بنیادین اجتماعی در جامعه فاطمی نقشی تعیین کننده دارد. بررسی زندگی حضرت زهرا (س) نشان می دهد که خانواده حضرت متشکل از پدر (پیامبر اکرم (ص))، همسر (حضرت علی (ع)) و فرزندان (امام حسن و امام حسین) بود. به عبارت دیگر پیرامون حضرت زهرا (س) چهار مرد وجود داشت که حضرت می بایست این زندگی را مدیریت می کرد. کانون ارتباطات این خانواده حضرت زهرا (س) است. خانواده به عنوان کوچکترین نهاد اجتماعی، مهمترین سلول اجتماع، هسته آمال سیاسی و کانون نظام اقتصادی است و در خانواده محور «زن» است. به عبارت دیگر جامعه فاطمی «خانواده محور» است.
خانواده از دیرباز تا کنون با تحولات گسترده ای روبه رو شده است. یکی از معروف ترین و در عین حال قدیمی ترین اشکال خانواده با عنوان خانواده گسترده (سنتی قبیله ای) تعبیر می شود. این شکل از خانواده متشکل از پدر، پدربزرگ، مادر، مادربزرگ، فرزندان و … در یک مکان با هم زندگی می کردند؛ بود. با ورود مدرنیته و صنعتی شدن زندگی افراد و از بین رفتن زندگی کشاورزی این شکل از خانواده کم کم از بین رفت و شکل جدیدی از خانواده با عنوان «خانواده هسته ای» که متشکل از پدر، مادر و فرزندان است؛ به وجود آمد. در این شکل از خانواده سرای سالمندان، مهدکودک ها نمود بیشتری می یابند و پدر و مادر بیشتر اوقات خود را در بیرون از خانه می گذرانند. در نوع سوم از اشکال خانواده که با عنوان خانواده تک والدینی تعبیر می شود؛ فرزند یا با مادر و یا با پدر خود زندگی می کند. در نوع چهارم، خانواده با انحطاط گسترده تری روبه رو می شود و تقریباً از پدر، مادر و فرزند خبری نیست.
خانواده نقش مهم و کلیدی در عرصه اجتماع دارد و زن نیز در خانواده نقش اساسی و مهم ایفا می کند. هر چه پیوند خانوادگی محکمتر و گسترده تر باشد پیوندهای اجتماعی نیز از انسجام بیشتری برخوردار خواهد بود. از این رو تحقق جامعه فاطمی به استحکام خانواده به عنوان روح بنیادین جامعه بستگی دارد. در این میان نقش زن به عنوان محور خانواده اهمیتی چندان می یابد.
دولت مهدوی که جامعه آینده است؛ تأمین کننده اهداف همه انبیا و امامان است. نکته مهم این دولت این است که جامعه مهدوی خانواده محور است و زن در خانواده محور است. الگوی خانواده دولت مهدوی به مانند جامعه فاطمی الگوی خانواده حضرت زهرا سلام الله علیها خواهد بود.
مبنای جامعه فاطمی و دولت مهدوی خانواده است. کانون این اجتماع خانواده و کانون خانواده زن متدین خواهد بود (منشأ صلاح و فساد هر جامعه زن آن جامعه است). در چنین خانواده ای سرمایه اجتماعی و روابط عاطفی به اوج خود خواهد رسید. به عبارت دیگر بقاء جامعه و خانواده با سرمایه اجتماعی است و سرمایه اجتماعی تنها در جامعه فاطمی و دولت مهدوی قابل تولید است. مهم ترین وظیفه زنان در عصر غیبت، منتظرپروری است. زنان باید برای بسترسازی ظهور به تأمین و تربیت نیرو پرداخته و در مرحله بعد برای یاری امام بکوشند. زنان برای انجام این رسالت باید به اهمیت خانواده، کارکردهای خانواده و سازوکارهای تربیت نسل منتظر واقف باشند. چرا که نسل منتظر و ولایی در یک خانواده سالم و مستحکم تربیت می شود.
در جامعه فاطمی مادر بودن و زن بودن از اعتبار و ارزش برخوردار است و هیچ کس از نقش هایی که دارد نارضایتی ندارد و همین مسأله باعث می شود هرکس وظایف نقوشی را که برعهده دارد، به درستی انجام دهد.
یکی دیگر از شاخصه های جامعه فاطمی نوع ازدواج حضرت زهرا (س) است. ازدواج حضرت زهرا (س) و ارتباط ایشان بسیار ساده و به دور از ظواهر دنیایی بود. در جامعه فاطمی زنان و دختران می بایست به مانند حضرت ازدواج ساده را الگو قرار دهند.
زن نقش تربیت تمامی اعضای خانواده را دارد. الگوپذیری از شیوه های تربیتی حضرت زهرا (س) نقشی مهمی در رشد و تعالی خانواده و در ابعاد کلان در جامعه دارد. به عبارت دیگر زن مربی جامعه است.
از دیگر مسائل درس‌ آموز حیات حضرت فاطمه (س)، مسأله همسرداری و خانه‌ داری اوست. حضرت زهرا (س) در دو بازه زمانی (دوران طفولیت و خانه پدری، دوران همسرداری و خانه امیرالمومنین (ع)) نقش مهمی از زندگی مبتنی بر اهداف و مقاصد انسانی و الهی را ایفا کردند.
از دیگر ویژگیهای برجسته حضرت زهرا (س) می توان به زهد و تقوا و سیر و سلوک حضرت اشاره کرد. حضرت همواره دیگران را مقدم بر خودشان می دانستند و همراه در دعاهای خود ابتدا برای دیگران طلب گشایش و خیر می کردند. ایشان به مانند پدر نگران دیگران بودند. در جامعه فاطمی باید به مانند حضرت زهرا عمل نمود.
یکی از عالی ترین جلوه های حضرت زهرا (س) و جامعه فاطمی ولایت مداری است. آن حضرت در طول عمر خود از هرآنچه داشتند برای دفاع از ولایت استفاده می کردند. بی شک پیروی همه جانبه از ولایت در عصر غیبت، زمینه های تحقق دولت مهدوی را فراهم می سازد.
عفاف ودیعه‌ای مقدس و موهبتی الهی است و به واسطه آن زنان می توانند در جامعه دوشادوش مردان در جهت تحقق «جامعه‌ای فاطمی» در راستای نیل به «دولتی مهدوی» گام بردارند. عفاف و حجاب، نشان دهنده تقویت ایمان، حاکمیت ارزشهای انسانی و حفظ حریم زن و مرد است و عدم رعایت آن شدیدترین ضربات را بر پیکر اخلاق و معنویت در جامعه وارد می کند. از آنجا که رعایت عفاف و حجاب، در سلامت و پاکی جامعه مؤثر است و بنیان خانواده را تحکیم می بخشد و بستر لازم را برای تربیت صحیح نسل امروز و فردای جامعه فراهم می کند، لذا رعایت این مساله یکی از وظایف شرعی، قانونی و اجتماعی است و این ویژگی در جامعه فاطمی و دولت مهدوی نمود عینی می یابد.
در جهان امروز، جامعه مسلمانان به عنوان دومين جامعه بزرگ مذهبى است كه بيش از 1/5 ميليارد عضو دارد كه روزبه روز در حال گسترش است و زنان نيز بيش از نيمى از اين جامعه را تشكيل مى ‏دهند. در چنين جامعه ‏اى، شناخت الگوى راستين براى زنان مسلمان مى ‏تواند تأثير شگرفى بر جاى بگذارد. يكى از بزرگ ‏ترين درس ‏هاى عملى از حضرت زهرا عليهاالسلام حضور فعال در صحنه‏ هاى اجتماعى ـ سياسى با حفظ عفت و حجاب و ارزش‏ هاى وجودى زن است كه در انقلاب اسلامى، جلوه يافت و الگويى براى زنان مسلمان در سطح جهان گرديد. تأسى به اسوه و الگوى برتر زنان جهان، حضرت زهرا عليهاالسلام، گامى نوين و حرفى نو مطرح ساخت كه زن مسلمان در اقصا نقاط جهان، از آسيا تا آفريقا، از اروپا تا آمريكا، مى‏ تواند با تكيه بر الگوى عملى فاطمى، به خودباورى و احياى هويت اسلامى دست يازد؛ همچنان كه زنان مسلمان در سطح جهان با احياى عزت اسلامى و مبارزه با ساختارهاى موجود و جنبش‏ هاى فمنيستى و قوانين موجود در جهت تثبيت ارزش‏ هاى زن مسلمان گام برداشتند.6
جامعه فاطمی می بایست در تمامی امور سبک زندگی حضرت زهرا (س) را سرلوحه خود قرار دهد تا زمینه های بروز و ظهور قیام مهدوی و دولت مهدوی فراهم شود؛ چرا که در دولت مهدوی تمامی ویژگیهای جامعه فاطمی بروز می یابد و به عبارتی حضرت مهدی (عج) قیام فاطمی را به سرمنزل مقصود می رساند. و چه زیبا و دلنشین مقام معظم رهبری7 بیان نمودند: «زنان مسلمان در زندگى شخصى، اجتماعى و خانوادگى خود بايد زندگى حضرت فاطمه عليهاالسلام را از جهت خردمندى، فرزانگى و عقل و معرفت الگو و سرمشق قرار دهند؛ از بعد عبادت، مجاهدت، حضور در صحنه تصميم‏ گيرى ‏هاى عظيم اجتماعى، خانه دارى، همسردارى و تربيت فرزندان صالح از زهراى اطهر عليهاالسلام پیروى كنند؛ زيرا زندگى آن بانوى بزرگ اسلام نشان مى دهد كه زن مسلمان براى ورود در صحنه سياست و ميدان كار و تلاش و نيز ايفاى نقش فعال در جامعه همراه با تحصيل، عبادت، همسردارى و تربيت فرزندان مى تواند پيرو فاطمه زهرا (ع) باشد و دخت گرامى پيامبر عظيم الشأن الهى را الگوى خود قرار دهد».

نتیجه گیری
•در جامعه فاطمی و دولت مهدوی می بایست اصالت خانواده حفظ شود و از هر کاری که سبب تزلزل آن می‏ گردد، پرهیز گردد. اعتدال در زندگی و کوشش در اجتناب از افراط و تفریط، موجبات فروریختن بنیان خانواده را فراهم می کند.
•مشارکت آگاهانه زنان در ارتقای جایگاه عفاف و حجاب و تربیت نسل فهیم و متعهد دو نقش مهم و اساسی دیگر زنان در جامعه فاطمی و دولت مهدوی است.
•در جامعه فاطمی و دولت مهدوی می بایست جایگاه و کرامت زن تبیین شود و نگاه ابزاری به زن به نگاه ارزشی و شایسته سالاری تغییر یابد.
•فاطمه ‌شناسی و تبیین سبک زندگی فاطمی ضرورت جامعه امروزی است و در این خصوص بایستی طرح‌ها و برنامه‌های فرهنگی با نگرشی جامع اجرا شود، زیرا هر جامعه‌ای نیاز به الگو دارد و بهترین الگو، حضرت فاطمه زهرا (س) است.

پاورقی
1- محمدی، رمضان (1389)، «امامت در اندیشه و کلام حضرت فاطمه زهرا (س)»، سایت جهاد دانشگاهی.
2- همان.
3- گرامى، محمدعلى (1374)، حديث «لولا فاطمه …»، انتشارات دفتر حضرت آية اللّه العظمى محمدعلى گرامى، چاپخانه اعتماد.
4- رستمی، محمدحسن، شادکام، هادی (1390)، «فاطمه زهرا الگوی بصیرت در ولایتمداری»، مجله منهاج، سال هفتم، شماره دوازدهم.
5- همان.
6- نيكوبرش راد، فرزانه (1384)، «فاطمه زهرا (عليهاالسلام) الگوى مبارزه سياسى زن امروز»، ماهنامه بانوان شيعه، شماره 4.
7- بیانات مقام معظم رهبری در تاریخ 1372/9/17.